Een vaststellingsovereenkomst is juridisch afdwingbaar. Voorwaarde voor opeisbaarheid van de verplichtingen uit de overeenkomst, is wel dat de inhoud van de overeenkomst duidelijk en voldoende specifiek is omschreven.

De afspraken die tot stand komen tijdens mediation, worden vastgelegd in een dergelijke overeenkomst. Hierin kunnen partijen overeenkomen dat iemand zich verplicht tot betaling van een bepaald geldbedrag aan de andere partij, of dat een arbeidsovereenkomst wordt ontbonden met een ontslagvergoeding voor de werknemer.

Artikel 900 van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek, duidt een vaststellingsovereenkomst als volgt:
Als een overeenkomst waarbij partijen zich binden, ter beëindiging of ter voorkoming van onzekerheid of geschil omtrent hetgeen tussen hen rechtens geldt, zich jegens elkaar aan een vaststelling daarvan, bestemd om ook te gelden voor zover zij van de tevoren bestaande rechtstoestand mocht afwijken.

Dit betekent dus onder meer dat mediation niet alleen geschikt is ter beëindiging van een bestaand geschil, maar ook ter voorkoming van een onzekerheid of een eventueel toekomstig geschil. Dit klinkt vaag, maar in de toekomst kunnen vele onduidelijkheden ontstaan. Een voorbeeld: partijen gaan scheiden en hebben een kind. Het is onzeker of een van de partijen in de toekomst een nieuwe partner krijgt. Om onduidelijkheid te voorkomen, laten partijen een artikel opnemen waarin wordt uitgesloten dat een van de partijen een eventueel nieuwe partner meeneemt naar een ouderavond van hun kind.

De vaststellingsovereenkomst wordt gesloten met het oog op een bestaande of toekomstige onzekerheid (die nog niet tot een geschil behoeft te hebben geleid), die door de overeenkomst wordt voorkomen of beëindigd.

Een vaststellingovereenkomst is bindend en afdwingbaar. Maar de vraag is, hoe? Juridisch gezien heeft een vaststellingsovereenkomst geen executoriale titel. Dit houdt in dat partijen niet zelf, of met behulp van de deurwaarder, mogen overgaan tot het tenuitvoerleggen van vorderingen zoals die zijn vastgelegd in de vaststellingsovereenkomst. Als bijvoorbeeld was afgesproken dat een partij een geldbedrag zou betalen aan een andere partij, dan kan deze partij niet direct naar de deurwaarder gaan om bijvoorbeeld loonbeslag te leggen. Er dient alsnog een beroep te worden gedaan op de rechter. Wel geldt een vaststellingsovereenkomst als een bewijsdocument, dus de uitkomst van een dergelijke gerechtelijke procedure laat zich raden.